Upra­wa gle­by: usu­wa­nie chwa­stów i samo­sie­wów zbóż poprzez upra­wę ścierniska

Spulch­nio­na, luź­na, gru­zeł­ko­wa­ta i ponow­nie zagęsz­czo­na – to opty­mal­ne cechy gle­by wyko­rzy­sty­wa­nej w rol­nic­twie. Aby osią­gnąć te cechy i dzię­ki temu uzy­skać uda­ne zbio­ry coraz więk­sze zna­cze­nie zysku­je pra­wi­dło­wa upra­wa gle­by. Upra­wa roli jest tak­że istot­na w odnie­sie­niu do roz­po­rzą­dze­nia w spra­wie nawo­zów oraz reduk­cji wyko­rzy­sty­wa­nych środ­ków ochro­ny roślin. Roz­róż­nia się przy tym upra­wę ścier­ni­ska, upra­wę gle­by i przy­go­to­wa­nie gle­by pod siew. Zasad­ni­czo przy wszyst­kich pra­cach na polu nale­ży uni­kać ugnia­ta­nia gle­by. I tutaj tak­że istot­ną rolę odgry­wa obrób­ka ścier­ni­ska.

Cele upra­wy ścierniska

Głów­nym celem upra­wy ścier­ni­ska jest reduk­cja nasion pozo­sta­łych w gle­bie i wspo­ma­ga­nie wscho­du nasion chwa­stów i samo­sie­wów zbóż poprzez płyt­ką upra­wę. Dodat­ko­wo sub­stan­cja orga­nicz­na jest rów­no­mier­nie wymie­sza­na w gle­bie, a sys­tem kapi­lar­ny gle­by zosta­je prze­rwa­ny, zapo­bie­ga to paro­wa­niu wody z głęb­szych warstw do atmos­fe­ry. W tym celu potrzeb­ne są co naj­mniej dwa zabie­gi pożniw­ne. Pierw­szy płyt­ki i dru­gi śred­nio głę­bo­ki, w ramach któ­re­go pozo­sta­ło­ści pożniw­ne zosta­ną rów­no­mier­nie wymie­sza­ne w gle­bie. Aby uzy­skać opty­mal­ny efekt takie­go wymie­sza­nia resz­tek pożniw­nych na polu i jed­no­cze­śnie zre­du­ko­wać ilość śla­dów prze­jaz­dów maszyn, zale­ca się upra­wę gle­by pod kątem 15 stop­ni uko­śnie do kie­run­ku ścier­ni. Zabie­gi upra­wo­we są sil­nie uza­leż­nio­ne od warun­ków pogo­do­wych. Mię­dzy pierw­szym, moż­li­wie płyt­kim kul­ty­wa­to­ro­wa­niem pola, a dal­szą głęb­szą upra­wą gle­by nie powin­no dojść do opa­dów desz­czu. Prze­pro­wa­dze­nie pierw­sze­go zabie­gu zbyt głę­bo­ko może spo­wo­do­wać prze­su­sze­nie pod­ło­ża i nastą­pi efekt prze­ciw­ny. Aby w mia­rę moż­li­wo­ści zacho­wać jak naj­wię­cej wody grun­to­wej, upra­wę gle­by nale­ży prze­pro­wa­dzić zaraz krót­ko po omłocie.

Pozo­sta­łe w gle­bie nasio­na chwa­stów, traw czy roślin z zebra­nych upraw moż­na usu­nąć mecha­nicz­nie lub za pomo­cą her­bi­cy­dów przed następ­ną upra­wą. Przy czym nie­zbęd­ny jest rów­no­mier­ny wschód roślin. Pod­czas mecha­nicz­ne­go odchwasz­cza­nia pola powin­no być sucho, tak­że w kolej­nych dniach po wyko­na­nym zabie­gu, aby zapo­biec ponow­ne­mu przy­ję­ciu się usu­nię­tych roślin. W przy­pad­ku nie­któ­rych uciąż­li­wych roślin koniecz­na jest kil­ku­krot­na głę­bo­ka upra­wa, aby wycią­gnąć na powierzch­nię rów­nież pod­ziem­ne kłą­cza. Upra­wa gle­by sty­mu­lu­je roz­kład sub­stan­cji orga­nicz­nej. Pato­ge­ny cho­ro­bo­twór­cze mogą prze­trwać na pozo­sta­ło­ściach pożniw­nych i zaata­ko­wać mło­de rośli­ny upraw­ne. Zmie­sza­nie gle­by z resz­ta­ka­mi pożniw­ny­mi może wpły­wać na ich lep­sze prze­two­rze­nie i na zaha­mo­wa­nie prze­no­sze­nia się pato­ge­nów chorobotwórczych.

Spo­so­by upra­wy ścierniska

Pod­czas pierw­szej upra­wy ścier­ni­ska, zerwa­nie ścier­ni­ska powin­no być moż­li­wie płyt­kie (maks. 5 cm), aby zapo­biec prze­do­sta­niu się samo­sie­wów zbóż i chwa­stów do głę­bo­kich warstw gle­by, gdzie ich wzrost jest ogra­ni­czo­ny. Więk­sze głę­bo­ko­ści wpły­wa­ją rów­nież zna­czą­co na wzrost zuży­cia pali­wa. Aby odpo­wied­nio zebrać korze­nie chwa­stów jak i wyro­śnię­te chwa­sty, upra­wę gle­by nale­ży wyko­nać na całym polu. Słu­żą do tego kul­ty­wa­to­ry pod­oryw­ko­we i bro­ny tale­rzo­we. Od sied­miu do dzie­się­ciu dni po pierw­szej upraw­ce nale­ży, w zależ­no­ści od warun­ków pogo­do­wych, prze­pro­wa­dzić dru­gą upra­wę ścier­ni. Na dru­gim eta­pie nale­ży wyko­nać zabieg upra­wo­wy na głę­bo­ko­ści 10–12 cm. W razie wyraź­ne­go zagęsz­cze­nia gle­by nale­ży dopa­so­wać odpo­wied­nio głę­bo­kość pra­cy maszyn.

Jako narzę­dzia do upra­wy ścier­ni­ska zale­ca się kul­ty­wa­tor z gęsi­stop­ka­mi lub bro­ny zębo­we lub tar­czo­we. Korzyst­ne jest przy tym zacho­wa­nie nie­wiel­kiej odle­gło­ści mię­dzy pasa­mi. Kul­ty­wa­to­ry pod­oryw­ko­we znaj­du­ją zasto­so­wa­nie przy głęb­szej upra­wie. Waż­nym kry­te­rium przy upra­wie ścier­ni jest omłot. Nie­pra­wi­dło­we oddzie­le­nie sło­my lub zbyt dłu­gie łody­gi ścier­ni ma nega­tyw­ny wpływ na obrób­kę ścier­ni­ska. W celu zapew­nie­nia szyb­kiej reduk­cji mikro­bio­lo­gicz­nej nie­zbęd­ne są nato­miast krót­kie łody­gi i wyso­ki sto­pień roz­drob­nie­nia siecz­ki. W tym celu nale­ży uży­wać dobrze naostrzo­nych noży w sieczkarniach.

Dal­sze przy­go­to­wa­nie gle­by pod siew uza­leż­nio­ne jest od pla­no­wa­nej upra­wy następ­czej. W przy­pad­ku nasion o nie­wiel­kich roz­mia­rach i sile kieł­ko­wa­nia, jak bura­ki cukro­we czy rze­pak, korzyst­ne jest płyt­kie przy­go­to­wa­nie gle­by pod siew. Dla zbóż i kuku­ry­dzy o więk­szych roz­mia­rach nasion i sile kieł­ko­wa­nia przy­go­to­wa­nie gle­by pod siew powin­no być głębsze.