Ukie­run­ko­wa­ne dosto­so­wa­nie skład­ni­ków odżyw­czych gleby 

Nawo­że­nie w odpo­wied­niej ilo­ści i jako­ści jest jed­nym z naj­waż­niej­szych dzia­łań wpły­wa­ją­cych na wyso­kiej jako­ści plo­ny . Bez ukie­run­ko­wa­ne­go dopro­wa­dza­nia skład­ni­ków odżyw­czych rośli­nom nie moż­na zagwa­ran­to­wać wyso­kiej jako­ści plo­nów a co za tym idzie dostaw żyw­no­ści. Aby to osią­gnąć, nale­ży przy­wró­cić dopro­wa­dza­nie do gle­by skład­ni­ków odżyw­czych, któ­re zosta­ły pobra­ne z niej przez rośli­ny i usu­nię­te wraz ze żni­wa­mi. Nawo­że­nie powin­no zaspo­ka­jać potrze­by roślin i zapew­niać dłu­go­trwa­łą żyzność gle­by, a jed­no­cze­śnie nie zanie­czysz­czać śro­do­wi­ska. Dla­te­go skład­ni­ki odżyw­cze muszą być sto­so­wa­ne w taki spo­sób, aby mogły być opty­mal­nie wyko­rzy­sta­ne przez upra­wy Nale­ży uni­kać strat w sąsied­nich obsza­rach śro­do­wi­sko­wych lub w wodach gruntowych.

Oprócz nawo­zów orga­nicz­nych i mine­ral­nych, jako skład­ni­ki odżyw­cze gle­by dostęp­ne są rów­nież sub­stan­cje pomoc­ni­cze dla roślin i gle­by. Naj­waż­niej­sze makro­ele­men­ty roślin to: azot, potas, wapń, magnez, fos­for i siar­ka. Nie­któ­re gatun­ki roślin potrze­bu­ją oprócz krze­mu rów­nież sodu, któ­ry jest waż­ny dla wzro­stu roślin , takich jak na przy­kład kukurydza.

Pod­sta­wą wysie­wu skład­ni­ków odżyw­czych gle­by jest roz­po­rzą­dze­nie o nawo­zach. Aby reali­zo­wać wyma­ga­nia z zacho­wa­niem dobrych prak­tyk, nale­ży znać kil­ka czyn­ni­ków. Istot­ne zna­cze­nie w tym kon­tek­ście ma cel w posta­ci wyso­ko­ści plo­nów. Skład­ni­ki odżyw­cze gle­by muszą być dosto­so­wa­ne do pla­no­wa­ne­go pobie­ra­nia ich przez roślin upraw­ne. W tym celu ist­nie­ją war­to­ści orien­ta­cyj­ne, za pomo­cą któ­rych moż­na okre­ślić zapo­trze­bo­wa­nie w róż­nych fazach wzro­stu. Oprócz dzia­łań zwią­za­nych z nawo­że­niem nale­ży uwzględ­nić poten­cjał zaopa­trze­nia w te skład­ni­ki samych gleb. Takie infor­ma­cje o skład­ni­kach odżyw­czych gle­by moż­na uzy­skać dzię­ki bada­niom gle­by. Ist­nie­ją tu róż­ne pozio­my zaopa­trze­nia, któ­re moż­na wyko­rzy­stać w reko­men­da­cji doty­czą­cej nawo­że­nia. W kolej­nym roz­dzia­le przed­sta­wio­no, jakie wła­ści­wo­ści moż­na okre­ślić na pod­sta­wie gleb.

Waż­ne wła­ści­wo­ści gleb 

Do pla­no­wa­nia i reali­za­cji dzia­łań zwią­za­nych z nawo­że­niem nie­zbęd­na jest wie­dza o gle­bie, jej struk­tu­rze i dostęp­no­ści skład­ni­ków odżyw­czych, na któ­re z kolei wpły­wa struk­tu­ra gle­by. Przed dozo­wa­niem nawo­zów nie­zbęd­na jest zatem naj­pierw solid­na wie­dza na temat wła­ści­wo­ści gleby.

Struk­tu­ra gle­by wpły­wa na bilans ciepl­ny i wod­ny, gęstość gle­by i wiel­kość porów, uko­rze­nie­nie oraz aktyw­ność orga­ni­zmów gle­bo­wych. Struk­tu­ra gle­by ma bez­po­śred­ni wpływ na dostęp­ne skład­ni­ki odżyw­cze gle­by. W wierzch­niej war­stwie gle­by wła­ści­wo­ści te mogą być zmie­nio­ne na sku­tek dzia­łań zwią­za­nych z gospo­da­ro­wa­niem. Dobrze uko­rze­nio­na, inten­syw­nie upra­wia­na i nie zagęsz­czo­na gle­ba o kru­chej struk­tu­rze sprzy­ja skład­ni­kom odżyw­czym gle­by. Dzię­ki temu wody powierzch­nio­we mogą być łatwo wchła­nia­ne i maga­zy­no­wa­ne. Kru­cha wierzch­nia war­stwa gle­by zapew­nia rów­nież dobrą zdol­ność do zako­rze­nie­nia i opty­mal­ną wen­ty­la­cję. Rośli­ny i orga­ni­zmy gle­bo­we korzy­sta­ją z tego w rów­nym stop­niu. Nie­ko­rzyst­na struk­tu­ra wierzch­niej war­stwy gle­by może pro­wa­dzić do zatrzy­my­wa­nia się wody na powierzch­ni, strat azo­tu oraz zaha­mo­wa­nia wzro­stu korze­ni i aktyw­no­ści mikroorganizmów.

Dostęp­ność skład­ni­ków odżyw­czych gle­by zale­ży od kil­ku współ­czyn­ni­ków. Współ­czyn­nik ilo­ścio­wy okre­śla cał­ko­wi­tą ilość skład­ni­ka odżyw­cze­go zawar­te­go w stre­fie uko­rze­nie­nia roślin. Z tego tyl­ko nie­wiel­ka część jest dostęp­na dla roślin w krót­kim cza­sie. Waż­ne dla odży­wia­nia roślin jest stę­że­nie skład­ni­ka odżyw­cze­go w roz­two­rze gle­bo­wym, opi­sy­wa­ne przez współ­czyn­nik inten­syw­no­ści. Stę­że­nie skład­ni­ków odżyw­czych jest bez­po­śred­nią mia­rą dostęp­nych dla roślin skład­ni­ków odżyw­czych gle­by. Nale­ży pamię­tać, że rela­cje mię­dzy ele­men­ta­mi odżyw­czy­mi i szko­dli­wy­mi wywie­ra­ją na sie­bie wza­jem­ny wpływ. Na przy­kład w przy­pad­ku zbyt wyso­kie­go stę­że­nia wap­nia i pota­su kon­ku­ren­cja jonów ogra­ni­cza wchła­nia­nie magne­zu. Podob­ne pro­ble­my poja­wia­ją się w przy­pad­ku kon­ku­ren­cji gli­nu, żela­za, man­ga­nu i cyn­ku, któ­re nega­tyw­nie wpły­wa­ją na wchła­nia­nie wap­nia i magne­zu w gle­bach sil­nie zakwaszonych.

Dla opty­mal­nej dostęp­no­ści skład­ni­ków odżyw­czych pożą­da­ny jest zatem har­mo­nij­ny sto­su­nek skład­ni­ków odżyw­czych gle­by. Tyl­ko wte­dy, gdy wszyst­kie ele­men­ty są dostęp­ne dla roślin w wystar­cza­ją­cej i zrów­no­wa­żo­nej pro­por­cji, poten­cjał plo­no­wa­nia dane­go miej­sca zosta­nie w peł­ni wyko­rzy­sta­ny. Obo­wią­zu­je zasa­da mini­mum. Według niej jeden skład­nik odżyw­czy gle­by może ogra­ni­czyć wzrost roślin, nawet jeśli wszyst­kie inne skład­ni­ki odżyw­cze są obec­ne w wystar­cza­ją­cej ilości.

W gle­bie bez­po­śred­nio wystę­pu­je zazwy­czaj tyl­ko nie­wiel­ka część skład­ni­ków odżyw­czych potrzeb­nych do wzro­stu. Więk­sza część jest dostar­cza­na przez pro­ce­sy mine­ra­li­za­cji, desorp­cji i roz­pusz­cza­nia z ist­nie­ją­cych zaso­bów. Zwią­zek ten opi­su­je współ­czyn­nik kine­tycz­ny. Na dostęp­ność skład­ni­ków odżyw­czych gle­by dla roślin wpły­wa stę­że­nie skład­ni­ków odżyw­czych, zawar­tość wody w gle­bie oraz zdol­ność gle­by do uzu­peł­nia­nia skład­ni­ków odżyw­czych. Ten zwią­zek opi­su­je z kolei współ­czyn­nik zdol­no­ści. Sta­no­wi on mia­rę dostęp­nych zaso­bów skład­ni­ków odżyw­czych gleby.
Dzia­ła­nia zwią­za­ne z nawo­że­niem, czy­li celo­we doda­wa­nie skład­ni­ków odżyw­czych do gle­by, zwięk­sza­ją stę­że­nie skład­ni­ków odżyw­czych gle­by. Ponie­waż grun­ty orne wyka­zu­ją róż­ni­ce w obrę­bie powierzch­ni poje­dyn­cze­go pola, wska­za­ne jest prze­pro­wa­dza­nie tych dzia­łań w zależ­no­ści od spe­cy­ficz­nych czę­ści każ­de­go pola. W rol­nic­twie pre­cy­zyj­nym nawo­zy mogą być apli­ko­wa­ne w mia­rę potrzeb za pomo­cą map apli­ka­cyj­nych. Moduł Crop View w 365FarmNet wyko­rzy­stu­je wie­lo­let­nie dane sate­li­tar­ne z poszcze­gól­nych pól i dzię­ki temu iden­ty­fi­ku­je zróż­ni­co­wa­nie poten­cja­łu gle­by w obrę­bie każ­de­go pola.

Dostar­cza­nie skład­ni­ków odżyw­czych do korze­ni roślin i ich dostęp­ność są tym więk­sze, im więk­sza jest zawar­tość wody, stę­że­nie skład­ni­ków odżyw­czych i prze­strzeń gle­bo­wa do zakorzenienia.
Bilans wod­ny gle­by decy­du­je w dużej mie­rze o dostęp­no­ści skład­ni­ków odżyw­czych. Brak wody w gór­nych war­stwach gle­by pro­wa­dzi m.in. do niskie­go tem­pa trans­por­tu skład­ni­ków odżyw­czych i zaha­mo­wa­nia ich mine­ra­li­za­cji ze wzglę­du na mniej­szą aktyw­ność mikro­or­ga­ni­zmów. Z kolei nad­miar wody skut­ku­je słab­szym nagrze­wa­niem się gle­by i gor­szą wen­ty­la­cją oraz zmniej­sza głę­bo­kość uko­rze­nie­nia. Zbyt duża ilość wody ma rów­nież nega­tyw­ny wpływ na mikro­or­ga­ni­zmy. Zagęsz­czo­ne gle­by powo­du­ją nad­miar wody w wierzch­niej war­stwie gle­by. Aby unik­nąć zale­ga­nia wody, koniecz­ne są gle­by luź­ne, o drob­nej struk­tu­rze odpo­wied­nio przy­go­to­wa­ne poprzez uprawę.

Waż­ną rolę odgry­wa rów­nież war­tość pH w głów­nej stre­fie korze­nio­wej. Wska­zu­je ona na sto­pień kwa­so­wo­ści gle­by. Ter­min pocho­dzi od łaciń­skich wyra­żeń „pon­dus hydro­ge­nii” (masa wodo­ru) i „poten­tia hydro­ge­nii” (sku­tecz­ność wodo­ru). Wska­zu­je więc z jed­nej stro­ny na stę­że­nie jonów wodo­ro­wych w gle­bie, a z dru­giej na ich sku­tecz­ność. Doty­czy ona sto­sun­ku mię­dzy kwa­sa­mi i zasa­da­mi. War­tość pH gle­by moż­na łatwo regu­lo­wać za pomo­cą dzia­łań zwią­za­nych z nawo­że­niem. Jeśli war­to­ści zosta­ły usta­lo­ne poprzez bada­nia gle­by, moż­na tu rów­nież zasto­so­wać mapy apli­ka­cyj­ne, któ­re umoż­li­wia­ją wyrów­ny­wa­nie róż­nic mię­dzy poszcze­gól­ny­mi powierzch­nia­mi. War­tość pH jest rów­nież zasad­ni­czo zależ­na od mate­ria­łu wcho­dzą­ce­go w skład gle­by. Jeśli mate­riał ten zawie­ra np. węgla­ny, to gle­by mają zwy­kle odczyn sła­bo kwa­śny do lek­ko zasa­do­we­go. W tym przy­pad­ku ryzy­ko zakwa­sze­nia gle­by jest raczej nie­wiel­kie. Gle­by z dużym udzia­łem gra­ni­tu, gnej­su lub pia­skow­ca są szcze­gól­nie zagro­żo­ne zakwa­sze­niem na obsza­rach o dużej ilo­ści opa­dów. Niska war­tość pH zwięk­sza roz­pusz­czal­ność nawo­zów fos­fo­ro­wych, sprzy­ja uwal­nia­niu skład­ni­ków odżyw­czych gle­by oraz popra­wia roz­pusz­czal­ność i dostęp­ność więk­szo­ści mikro­ele­men­tów. Powo­du­je jed­nak rów­nież gro­ma­dze­nie meta­li cięż­kich, takich jak kadm czy ołów i może pro­wa­dzić do zwięk­szo­nych strat na sku­tek wymywania.

Pod­su­mo­wu­jąc, zakwa­sze­nie gle­by jest natu­ral­nym pro­ce­sem spo­wo­do­wa­nym przy­czy­na­mi kli­ma­tycz­ny­mi. Dla­te­go nie­zbęd­ne są regu­lar­ne kon­tro­le. Pró­by gle­bo­we mogą być wyko­rzy­sta­ne do pre­cy­zyj­nej ana­li­zy i ukie­run­ko­wa­ne­go dosto­so­wa­nia skład­ni­ków odżyw­czych gle­by. Wyni­ki badań mogą zostać zin­te­gro­wa­ne w sys­te­mach infor­ma­tycz­nych zarzą­dza­nia gospo­dar­stwem rol­nym (FMIS) jako pod­sta­wa decy­zyj­na do reali­za­cji dzia­łań zwią­za­nych z upra­wą roślin i dobrze wyko­rzy­sta­ne. Dostęp­ne są tu tak­że róż­ne zasto­so­wa­nia pro­fe­sjo­nal­ne, któ­re cyfry­zu­ją pro­ce­sy rol­ni­cze i spra­wia­ją, że sta­ją się bar­dziej wydajne.

Yasmin Moeh­ring

Tel. +49 30 25 93 29–901
Mobil +49 151 17 28 18 69
moehring@365farmnet.com