Wysiew buraka cukrowego jako podstawa dobrych plonów
Obecnie uprawa buraka cukrowego w Unii Europejskiej obejmuje powierzchnię ok. 1,5 mln ha. Produkcja skupiona jest przede wszystkim w trzech krajach: są to Francja z powierzchnią upraw 423 000 ha w 2020 roku, Niemcy z powierzchnią upraw 386 000 ha i Polska z 238 000 ha powierzchni upraw. W całkowitych zbiorach szacowanych na 110 mln ton – przy średnich plonach 73,4 ton/ha – największy udział, czyli niemal 36 mln ton, ma Francja, po niej plasują się Niemcy ze zbiorami na poziomie 30 mln ton oraz Polska z wartością 14,3 mln ton.
Wysokość plonów często ma duże wahania. Decydujące znaczenie mają warunki pogodowe. Występująca regularnie w ostatnich latach susza powoduje znaczny spadek plonów w uprawie roślin. Ogólnie w uprawie buraka cukrowego obserwuje się redukcję powierzchni uprawnej, a w przemyśle ograniczanie liczby cukrowni. O ile w 1993 roku na terytorium 27 obecnych krajów UE istniały jeszcze 328 cukrownie, o tyle obecnie jest ich jeszcze tylko około 100. Często uprawa buraka cukrowego jest postrzegana jako ekonomicznie uzasadniona zaledwie w promieniu około 100 km od cukrowni.
Mimo to w wielu regionach burak cukrowy nadal jest ważną rośliną w uprawie. Rozluźnia on glebę w ramach uprawy na przemian ze zbożami. Jego uprawa wymaga jednak odpowiedniej uwagi: wymagania wobec łoża siewnego, warunków wysiewu i prowadzenia uprawy są znaczące.
Wysiew buraków cukrowych – wpływ na plony
Optymalne warunki wysiewu stanowią podstawę udanego sezonu, którego ukoronowaniem są dobre zbiory, zarówno pod kątem ilości, jak i jakości. Podczas wysiewu należy uwzględnić następujące punkty:
Przygotowanie łoża siewnego: Celem jest przygotowanie korzystnego środowiska z optymalnym kontaktem nasion z glebą. Łoże siewne powinno przebiegać płasko, ale dostatecznie głęboko. Należy zadbać o dostateczne zagęszczenie, podłoże nie może być zbyt luźne. Obowiązuje zasada: łoże siewne jest ważniejsze niż czas siewu.
Termin wysiewu: najwcześniej jak to możliwe, najpóźniej jak to konieczne. Tutaj trzeba zdać się na swoje wyczucie. Wysiew buraków cukrowych następuje przeważnie między połową marca a połową kwietnia, w regionach z możliwością występowania późnych przymrozków zaleca się ostrożność. Ważnym kryterium dla terminu wysiewu jest temperatura gleby: kiełkowanie zaczyna się przy 5–6°C, temperatura optymalna to 10–12°C.
Kontrola maszyn i urządzeń: przed wysiewem buraków cukrowych zaleca się przeprowadzenie kontroli maszyn i urządzeń. Należy sprawdzić maszyny doprawiające oraz siewniki. Zużycie i zniszczenie elementów roboczych ogranicza optymalne działanie.
Wysiew: optymalna obsada docelowa wynosi od 80 000 do 100 000 roślin/ha. W tym celu należy umieścić w glebie ok. 110 000 nasion, co w przypadku odstępu między rzędami wynoszącym 45–50 cm daje odległości od 18 do 22 cm w rzędzie. Optymalna głębokość umieszczenia nasion wynosi od 1,5 do 2,5 cm. Jest ona uzależniona od przygotowania łoża siewnego, gdyż materiał siewny musi znajdować się na trwałym podłożu z dostępem do wody kapilarnej.
Wysiew uzależniony od specyfiki powierzchni: polega on na zmiennej odległości wysiewu w rzędzie. Dopasowanie gęstości wysiewu do różnych potencjałów plonowania gleby umożliwia uzyskanie większych plonów na poszczególnych powierzchniach i tym samym zwiększenie wydajności.
Występowanie myszy: jeżeli istnieje ryzyko wystąpienia dużej populacji myszy, szczególnie ważny jest optymalny wysiew buraków cukrowych. Myszy preferują kiełki w określonym stadium wzrostu, dlatego gdy roślina „przeskoczy” ten etap, przestaje być dla nich interesująca. Możliwe jest także zastosowanie na polu lub na poszczególnych powierzchniach pokarmu odwracającego uwagę.

Jak można zwiększyć plony buraka cukrowego i ich jakość?
W przypadku produkcji pod gołym niebem na jakość i wysokość plonów ma wpływ wiele czynników. Nie wszystkie z nich są uzależnione od działań rolnika. Tym ważniejsze jest zadbanie w miarę możliwości o te czynniki, na które możemy mieć wpływ. W przypadku buraków cukrowych należy wziąć pod uwagę fakt, iż przychody ze sprzedaży korzeni wynikają z dwóch czynników: wagi i procentowej zawartości cukru. Ta kombinacja daje wydajność plonów w przeliczeniu na ilość cukru z hektara. Dlatego przy uprawie należy uwzględnić oba te czynniki.
W celu uzyskania wyższych plonów należy kierować się podstawowymi zasadami techniki uprawy – jak odpowiednie odległości między roślinami – oraz zadbać o właściwy termin i optymalne przygotowanie wysiewu przy uwzględnieniu opisanych powyżej wskazówek. Znaczącą rolę odgrywa także zrównoważone odżywianie roślin, gdyż dla odpowiedniego wzrostu niezbędne są liczne mikro- i makroelementy. Jakość korzeni buraka jest tym wyższa, im większa jest zawartość sacharozy oraz im mniejszy jest stopień zanieczyszczenia przykładowo aminokwasami, potasem i sodem, które to substancje redukują ilość cukru nadającego się do ekstrakcji. Nawozy azotowe stanowią pewną pułapkę, ponieważ duża ilość azotu wprawdzie zwiększa plony, ale obniża zawartość sacharozy i zwiększa poziom zanieczyszczeń. Dlatego należy użyć dokładnie tyle azotu, aby uzyskać optymalny stosunek między plonem a zawartością cukru.
Najistotniejszy wpływ na plony i jakość roślin mają jednak wcześniejsze działania: wybór odpowiednich odmian. Połowa wzrostów plonów – od 1993 roku poziom plonów wzrósł o ponad jedną trzecią – wynika z hodowli roślin i udoskonaleń odmian roślin uprawnych!
Wysokie plony i jakość można bowiem osiągnąć tylko wówczas, gdy roślina jest zdrowa. Ogromny wpływ mają tutaj działania w zakresie poprawy tolerancji i odporności odmian na agrofagi, obecnie dostępnych jest wiele odmian o jedno- lub wielokrotnej odporności na szkodniki. Dodatkowo programy monitorujące i platformy doradcze stanowią wsparcie przy realizacji zintegrowanego systemu ochrony roślin.
Wszystkie te czynniki umożliwiają zapewnienie wysokich plonów i ekonomiczności upraw także w przyszłości oraz zachowanie przez buraka cukrowego pozycji „króla roślin uprawnych”.