Wysiew bura­ka cukro­we­go jako pod­sta­wa dobrych plonów

Obec­nie upra­wa bura­ka cukro­we­go w Unii Euro­pej­skiej obej­mu­je powierzch­nię ok. 1,5 mln ha. Pro­duk­cja sku­pio­na jest przede wszyst­kim w trzech kra­jach: są to Fran­cja z powierzch­nią upraw 423 000 ha w 2020 roku, Niem­cy z powierzch­nią upraw 386 000 ha i Pol­ska z 238 000 ha powierzch­ni upraw. W cał­ko­wi­tych zbio­rach sza­co­wa­nych na 110 mln ton – przy śred­nich plo­nach 73,4 ton/ha – naj­więk­szy udział, czy­li nie­mal 36 mln ton, ma Fran­cja, po niej pla­su­ją się Niem­cy ze zbio­ra­mi na pozio­mie 30 mln ton oraz Pol­ska z war­to­ścią 14,3 mln ton.

Wyso­kość plo­nów czę­sto ma duże waha­nia. Decy­du­ją­ce zna­cze­nie mają warun­ki pogo­do­we. Wystę­pu­ją­ca regu­lar­nie w ostat­nich latach susza powo­du­je znacz­ny spa­dek plo­nów w upra­wie roślin. Ogól­nie w upra­wie bura­ka cukro­we­go obser­wu­je się reduk­cję powierzch­ni upraw­nej, a w prze­my­śle ogra­ni­cza­nie licz­by cukrow­ni. O ile w 1993 roku na tery­to­rium 27 obec­nych kra­jów UE ist­nia­ły jesz­cze 328 cukrow­nie, o tyle obec­nie jest ich jesz­cze tyl­ko oko­ło 100. Czę­sto upra­wa bura­ka cukro­we­go jest postrze­ga­na jako eko­no­micz­nie uza­sad­nio­na zale­d­wie w pro­mie­niu oko­ło 100 km od cukrowni.

Mimo to w wie­lu regio­nach burak cukro­wy nadal jest waż­ną rośli­ną w upra­wie. Roz­luź­nia on gle­bę w ramach upra­wy na prze­mian ze zbo­ża­mi. Jego upra­wa wyma­ga jed­nak odpo­wied­niej uwa­gi: wyma­ga­nia wobec łoża siew­ne­go, warun­ków wysie­wu i pro­wa­dze­nia upra­wy są znaczące.

Wysiew bura­ków cukro­wych – wpływ na plony

Opty­mal­ne warun­ki wysie­wu sta­no­wią pod­sta­wę uda­ne­go sezo­nu, któ­re­go uko­ro­no­wa­niem są dobre zbio­ry, zarów­no pod kątem ilo­ści, jak i jako­ści. Pod­czas wysie­wu nale­ży uwzględ­nić nastę­pu­ją­ce punkty:

Przy­go­to­wa­nie łoża siew­ne­go: Celem jest przy­go­to­wa­nie korzyst­ne­go śro­do­wi­ska z opty­mal­nym kon­tak­tem nasion z gle­bą. Łoże siew­ne powin­no prze­bie­gać pła­sko, ale dosta­tecz­nie głę­bo­ko. Nale­ży zadbać o dosta­tecz­ne zagęsz­cze­nie, pod­ło­że nie może być zbyt luź­ne. Obo­wią­zu­je zasa­da: łoże siew­ne jest waż­niej­sze niż czas siewu.

Ter­min wysie­wu: naj­wcze­śniej jak to moż­li­we, naj­póź­niej jak to koniecz­ne. Tutaj trze­ba zdać się na swo­je wyczu­cie. Wysiew bura­ków cukro­wych nastę­pu­je prze­waż­nie mię­dzy poło­wą mar­ca a poło­wą kwiet­nia, w regio­nach z moż­li­wo­ścią wystę­po­wa­nia póź­nych przy­mroz­ków zale­ca się ostroż­ność. Waż­nym kry­te­rium dla ter­mi­nu wysie­wu jest tem­pe­ra­tu­ra gle­by: kieł­ko­wa­nie zaczy­na się przy 5–6°C, tem­pe­ra­tu­ra opty­mal­na to 10–12°C.

Kon­tro­la maszyn i urzą­dzeń: przed wysie­wem bura­ków cukro­wych zale­ca się prze­pro­wa­dze­nie kon­tro­li maszyn i urzą­dzeń. Nale­ży spraw­dzić maszy­ny dopra­wia­ją­ce oraz siew­ni­ki. Zuży­cie i znisz­cze­nie ele­men­tów robo­czych ogra­ni­cza opty­mal­ne działanie.

Wysiew: opty­mal­na obsa­da doce­lo­wa wyno­si od 80 000 do 100 000 roślin/ha. W tym celu nale­ży umie­ścić w gle­bie ok. 110 000 nasion, co w przy­pad­ku odstę­pu mię­dzy rzę­da­mi wyno­szą­cym 45–50 cm daje odle­gło­ści od 18 do 22 cm w rzę­dzie. Opty­mal­na głę­bo­kość umiesz­cze­nia nasion wyno­si od 1,5 do 2,5 cm. Jest ona uza­leż­nio­na od przy­go­to­wa­nia łoża siew­ne­go, gdyż mate­riał siew­ny musi znaj­do­wać się na trwa­łym pod­ło­żu z dostę­pem do wody kapilarnej.

Wysiew uza­leż­nio­ny od spe­cy­fi­ki powierzch­ni: pole­ga on na zmien­nej odle­gło­ści wysie­wu w rzę­dzie. Dopa­so­wa­nie gęsto­ści wysie­wu do róż­nych poten­cja­łów plo­no­wa­nia gle­by umoż­li­wia uzy­ska­nie więk­szych plo­nów na poszcze­gól­nych powierzch­niach i tym samym zwięk­sze­nie wydajności.

Wystę­po­wa­nie myszy: jeże­li ist­nie­je ryzy­ko wystą­pie­nia dużej popu­la­cji myszy, szcze­gól­nie waż­ny jest opty­mal­ny wysiew bura­ków cukro­wych. Myszy pre­fe­ru­ją kieł­ki w okre­ślo­nym sta­dium wzro­stu, dla­te­go gdy rośli­na „prze­sko­czy” ten etap, prze­sta­je być dla nich inte­re­su­ją­ca. Moż­li­we jest tak­że zasto­so­wa­nie na polu lub na poszcze­gól­nych powierzch­niach pokar­mu odwra­ca­ją­ce­go uwagę.

Jak moż­na zwięk­szyć plo­ny bura­ka cukro­we­go i ich jakość? 

W przy­pad­ku pro­duk­cji pod gołym nie­bem na jakość i wyso­kość plo­nów ma wpływ wie­le czyn­ni­ków. Nie wszyst­kie z nich są uza­leż­nio­ne od dzia­łań rol­ni­ka. Tym waż­niej­sze jest zadba­nie w mia­rę moż­li­wo­ści o te czyn­ni­ki, na któ­re może­my mieć wpływ. W przy­pad­ku bura­ków cukro­wych nale­ży wziąć pod uwa­gę fakt, iż przy­cho­dy ze sprze­da­ży korze­ni wyni­ka­ją z dwóch czyn­ni­ków: wagi i pro­cen­to­wej zawar­to­ści cukru. Ta kom­bi­na­cja daje wydaj­ność plo­nów w prze­li­cze­niu na ilość cukru z hek­ta­ra. Dla­te­go przy upra­wie nale­ży uwzględ­nić oba te czynniki.

W celu uzy­ska­nia wyż­szych plo­nów nale­ży kie­ro­wać się pod­sta­wo­wy­mi zasa­da­mi tech­ni­ki upra­wy – jak odpo­wied­nie odle­gło­ści mię­dzy rośli­na­mi – oraz zadbać o wła­ści­wy ter­min i opty­mal­ne przy­go­to­wa­nie wysie­wu przy uwzględ­nie­niu opi­sa­nych powy­żej wska­zó­wek. Zna­czą­cą rolę odgry­wa tak­że zrów­no­wa­żo­ne odży­wia­nie roślin, gdyż dla odpo­wied­nie­go wzro­stu nie­zbęd­ne są licz­ne mikro- i makro­ele­men­ty. Jakość korze­ni bura­ka jest tym wyż­sza, im więk­sza jest zawar­tość sacha­ro­zy oraz im mniej­szy jest sto­pień zanie­czysz­cze­nia przy­kła­do­wo ami­no­kwa­sa­mi, pota­sem i sodem, któ­re to sub­stan­cje redu­ku­ją ilość cukru nada­ją­ce­go się do eks­trak­cji. Nawo­zy azo­to­we sta­no­wią pew­ną pułap­kę, ponie­waż duża ilość azo­tu wpraw­dzie zwięk­sza plo­ny, ale obni­ża zawar­tość sacha­ro­zy i zwięk­sza poziom zanie­czysz­czeń. Dla­te­go nale­ży użyć dokład­nie tyle azo­tu, aby uzy­skać opty­mal­ny sto­su­nek mię­dzy plo­nem a zawar­to­ścią cukru.

Naj­istot­niej­szy wpływ na plo­ny i jakość roślin mają jed­nak wcze­śniej­sze dzia­ła­nia: wybór odpo­wied­nich odmian. Poło­wa wzro­stów plo­nów – od 1993 roku poziom plo­nów wzrósł o ponad jed­ną trze­cią – wyni­ka z hodow­li roślin i udo­sko­na­leń odmian roślin uprawnych!

Wyso­kie plo­ny i jakość moż­na bowiem osią­gnąć tyl­ko wów­czas, gdy rośli­na jest zdro­wa. Ogrom­ny wpływ mają tutaj dzia­ła­nia w zakre­sie popra­wy tole­ran­cji i odpor­no­ści odmian na agro­fa­gi, obec­nie dostęp­nych jest wie­le odmian o jed­no- lub wie­lo­krot­nej odpor­no­ści na szkod­ni­ki. Dodat­ko­wo pro­gra­my moni­to­ru­ją­ce i plat­for­my dorad­cze sta­no­wią wspar­cie przy reali­za­cji zin­te­gro­wa­ne­go sys­te­mu ochro­ny roślin.

Wszyst­kie te czyn­ni­ki umoż­li­wia­ją zapew­nie­nie wyso­kich plo­nów i eko­no­micz­no­ści upraw tak­że w przy­szło­ści oraz zacho­wa­nie przez bura­ka cukro­we­go pozy­cji „kró­la roślin uprawnych”.