Rol­nic­two a psz­czo­ły — zależ­no­ści pomię­dzy pło­do­zmia­nem, mie­dza­mi kwiet­ny­mi, zapy­la­niem i plonami

Czy wie­dzia­łeś, że psz­czo­ły — zaraz za bydłem i trzo­dą chlew­ną — nale­żą do naj­waż­niej­szych zwie­rząt użyt­ko­wych w gospo­dar­stwie rol­nym? Plo­ny upraw wie­lu roślin, a tak­że ogrod­nic­two i sadow­nic­two w dużej mie­rze zale­żą od wydaj­no­ści zapy­la­nia kwia­tów przez pszczoły.

Od pło­do­zmia­nu po zwięk­sze­nie plo­nów dzię­ki pszczołom

Psz­czo­ły są waż­nym ele­men­tem wie­lu eko­sys­te­mów. Ich róż­no­rod­ność bio­lo­gicz­na sta­no­wi tak­że jeden z fila­rów rol­nic­twa. Rol­ni­cze wyko­rzy­sta­nie eko­sys­te­mów od zawsze kształ­to­wa­ło nasze kra­jo­bra­zy rol­ni­cze dając jed­no­cze­śnie psz­czo­łom i innym zapy­la­czom śro­do­wi­sko życia oraz poży­wie­nie. Wyko­rzy­sta­nie dobrej prak­ty­ki zawo­do­wej w pro­wa­dze­niu gospo­dar­stwa skut­ku­je nie tyl­ko więk­szy­mi plo­na­mi, lecz tak­że polep­sza jakość prze­strze­ni życio­wej psz­czół. Klu­czo­wą rolę odgry­wa tutaj pla­no­wa­nie pło­do­zmia­nu. W celu polep­sze­nia jako­ści gle­by moż­na do pło­do­zmia­nu włą­czyć na przy­kład rośli­ny strącz­ko­we. Utrzy­mu­ją one wydaj­ność gle­by, zwięk­sza­ją zaopa­trze­nie w azot i popra­wia­ją jakość pło­do­zmia­nu. Jako plon głów­ny lub mię­dzy­plon wywie­ra­ją pozy­tyw­ny wpływ na eko­sys­tem rol­ni­czy. Ponad­to obni­ża­ją one kosz­ty pro­duk­cji dzię­ki mniej­sze­mu zuży­ciu nawo­zów i środ­ków ochro­ny roślin. Psz­czo­ły zbie­ra­ją z roślin strącz­ko­wych pyłek i nek­tar, dzię­ki któ­rym mogą prze­trwać okres bez­po­żyt­ko­wy. Tak więc rol­nic­two i psz­czo­ły pozo­sta­ją w cią­głej inte­rak­cji. Plo­ny roślin ole­istych i strącz­ko­wych w dużej mie­rze zale­żą od zapy­la­nia przez psz­czo­ły lub inne owa­dy zapy­la­ją­ce kwia­ty. Na całym świe­cie ponad 200 gatun­ków roślin upraw­nych wyma­ga zapy­la­nia. Na przy­kład plo­ny rze­pa­ku zwięk­sza­ją się dzię­ki zapy­la­niu o ok. 20 %. Dla­te­go też euro­pej­scy rol­ni­cy w ostat­nich latach zapro­jek­to­wa­li sie­dli­ska dzi­kich psz­czół i innych zapy­la­czy tak, aby były róż­no­rod­ne i speł­nia­ły wie­le funk­cji. Otwar­te prze­strze­nie i mie­dze poro­śnię­te dzi­ki­mi kwia­ta­mi i inny­mi nie­upraw­ny­mi gatun­ka­mi roślin są w wie­lu miej­scach czę­ścią kra­jo­bra­zu i sta­no­wią sie­dli­sko oraz źró­dło poży­wie­nia psz­czół oraz innych gatun­ków owa­dów i zwierząt.

Pla­no­wa­nie użyt­ko­wa­nia grun­tów ornych: mie­dze kwiet­ne, pło­do­zmia­ny, dzi­kie zio­ła i plo­ny roślin uprawnych

Rol­nic­two na wie­le spo­so­bów wno­si rów­nież swój dobro­wol­ny wkład w two­rze­nie dobrych warun­ków życia dla psz­czół i innych owa­dów. Włą­cze­nie kwit­ną­cych plo­nów głów­nych lub mię­dzy­plo­nów do pło­do­zmia­nów sta­no­wi w kon­wen­cjo­nal­nej upra­wie roślin dobrą alter­na­ty­wę dla ugo­ru zie­lo­ne­go. Jest to korzyst­ne zarów­no dla rol­nic­twa jak i psz­cze­lar­stwa: struk­tu­ra gle­by ule­ga popra­wie, moż­na tak­że w spo­sób natu­ral­ny — bez uży­cia her­bi­cy­dów — stłu­mić roz­wój nie­któ­rych nie­po­żą­da­nych roślin. Do zwięk­sze­nia się róż­no­rod­no­ści owa­dów zapy­la­ją­cych przy­czy­nia­ją się tak­że skra­je pól, łąki i mie­dze kwiatowe.

Skra­je pól oraz mie­dze pokry­te dywa­nem jed­no- lub wie­lo­rocz­nych kwia­tów, a tak­że pod­siew koni­czy­ną bia­łą lub szkar­łat­ną, sta­no­wią boga­te źró­dło pył­ku i nek­ta­ru. Szcze­gól­nie waż­ne są pod­sie­wy, ponie­waż dają moż­li­wość zdo­by­cia pokar­mu w okre­sie bez­po­żyt­ko­wym, gdy prze­sta­ną kwit­nąć owo­ce i rze­pak. Są one nie tyl­ko źró­dłem poży­wie­nia, lecz tak­że schro­nie­niem oraz lęgo­wi­skiem dla innych zwie­rząt. Nale­żą do nich np. owa­dy z rodzi­ny bzy­go­wa­tych będą­ce natu­ral­ny­mi wro­ga­mi szkod­ni­ków, a któ­rych lar­wy zamiesz­ku­ją tego typu nisze eko­lo­gicz­ne. Lar­wy te żywią się mszy­ca­mi. Dzię­ki dobrej prak­ty­ce zawo­do­wej rol­nic­two może zacho­wać i wspo­ma­gać takie poży­tecz­ne orga­ni­zmy. Wymie­nio­ne powy­żej środ­ki wspar­cia i ochro­ny mogą gene­ro­wać dodat­ko­we kosz­ty, lecz w dłuż­szej per­spek­ty­wie sta­ną się one opła­cal­ne. Kwit­ną­ca upra­wa roślin strącz­ko­wych nie tyl­ko cie­szy oko ludz­kie, lecz jest szcze­gól­nie atrak­cyj­na dla owa­dów. Ponad­to takie upra­wy w natu­ral­ny spo­sób wzbo­ga­ca­ją gle­bę w azot. Dzię­ki temu moż­li­we jest nawo­że­nie mniej­szy­mi ilo­ścia­mi nawo­zów orga­nicz­nych i mineralnych.