Rolnictwo a pszczoły — zależności pomiędzy płodozmianem, miedzami kwietnymi, zapylaniem i plonami
Czy wiedziałeś, że pszczoły — zaraz za bydłem i trzodą chlewną — należą do najważniejszych zwierząt użytkowych w gospodarstwie rolnym? Plony upraw wielu roślin, a także ogrodnictwo i sadownictwo w dużej mierze zależą od wydajności zapylania kwiatów przez pszczoły.
Od płodozmianu po zwiększenie plonów dzięki pszczołom
Pszczoły są ważnym elementem wielu ekosystemów. Ich różnorodność biologiczna stanowi także jeden z filarów rolnictwa. Rolnicze wykorzystanie ekosystemów od zawsze kształtowało nasze krajobrazy rolnicze dając jednocześnie pszczołom i innym zapylaczom środowisko życia oraz pożywienie. Wykorzystanie dobrej praktyki zawodowej w prowadzeniu gospodarstwa skutkuje nie tylko większymi plonami, lecz także polepsza jakość przestrzeni życiowej pszczół. Kluczową rolę odgrywa tutaj planowanie płodozmianu. W celu polepszenia jakości gleby można do płodozmianu włączyć na przykład rośliny strączkowe. Utrzymują one wydajność gleby, zwiększają zaopatrzenie w azot i poprawiają jakość płodozmianu. Jako plon główny lub międzyplon wywierają pozytywny wpływ na ekosystem rolniczy. Ponadto obniżają one koszty produkcji dzięki mniejszemu zużyciu nawozów i środków ochrony roślin. Pszczoły zbierają z roślin strączkowych pyłek i nektar, dzięki którym mogą przetrwać okres bezpożytkowy. Tak więc rolnictwo i pszczoły pozostają w ciągłej interakcji. Plony roślin oleistych i strączkowych w dużej mierze zależą od zapylania przez pszczoły lub inne owady zapylające kwiaty. Na całym świecie ponad 200 gatunków roślin uprawnych wymaga zapylania. Na przykład plony rzepaku zwiększają się dzięki zapylaniu o ok. 20 %. Dlatego też europejscy rolnicy w ostatnich latach zaprojektowali siedliska dzikich pszczół i innych zapylaczy tak, aby były różnorodne i spełniały wiele funkcji. Otwarte przestrzenie i miedze porośnięte dzikimi kwiatami i innymi nieuprawnymi gatunkami roślin są w wielu miejscach częścią krajobrazu i stanowią siedlisko oraz źródło pożywienia pszczół oraz innych gatunków owadów i zwierząt.

Fot. Ada K / Pixabay
Planowanie użytkowania gruntów ornych: miedze kwietne, płodozmiany, dzikie zioła i plony roślin uprawnych
Rolnictwo na wiele sposobów wnosi również swój dobrowolny wkład w tworzenie dobrych warunków życia dla pszczół i innych owadów. Włączenie kwitnących plonów głównych lub międzyplonów do płodozmianów stanowi w konwencjonalnej uprawie roślin dobrą alternatywę dla ugoru zielonego. Jest to korzystne zarówno dla rolnictwa jak i pszczelarstwa: struktura gleby ulega poprawie, można także w sposób naturalny — bez użycia herbicydów — stłumić rozwój niektórych niepożądanych roślin. Do zwiększenia się różnorodności owadów zapylających przyczyniają się także skraje pól, łąki i miedze kwiatowe.
Skraje pól oraz miedze pokryte dywanem jedno- lub wielorocznych kwiatów, a także podsiew koniczyną białą lub szkarłatną, stanowią bogate źródło pyłku i nektaru. Szczególnie ważne są podsiewy, ponieważ dają możliwość zdobycia pokarmu w okresie bezpożytkowym, gdy przestaną kwitnąć owoce i rzepak. Są one nie tylko źródłem pożywienia, lecz także schronieniem oraz lęgowiskiem dla innych zwierząt. Należą do nich np. owady z rodziny bzygowatych będące naturalnymi wrogami szkodników, a których larwy zamieszkują tego typu nisze ekologiczne. Larwy te żywią się mszycami. Dzięki dobrej praktyce zawodowej rolnictwo może zachować i wspomagać takie pożyteczne organizmy. Wymienione powyżej środki wsparcia i ochrony mogą generować dodatkowe koszty, lecz w dłuższej perspektywie staną się one opłacalne. Kwitnąca uprawa roślin strączkowych nie tylko cieszy oko ludzkie, lecz jest szczególnie atrakcyjna dla owadów. Ponadto takie uprawy w naturalny sposób wzbogacają glebę w azot. Dzięki temu możliwe jest nawożenie mniejszymi ilościami nawozów organicznych i mineralnych.