Marża pokrycia jako centralne narzędzie planowania w rolnictwie
Głównym celem działalności gospodarczej jest jak najlepsze wykorzystanie posiadanych zasobów. Szczególnie w rolnictwie są one używane jako czynniki produkcji na potrzeby produkcji żywności. Ze względu na ograniczoną ilość zasobów potrzebne są wydajne procesy. Pozwalają one chronić czynniki produkcji i oszczędzać koszty.
Poprzez połączenie i przekształcenie czterech czynników produkcji: ziemi, środowiska, pracy i kapitału, wytwarzane są dobra. Pierwsze trzy z nich można zaklasyfikować jako pierwotne, a w ostatnich latach dołączyły do nich wykształcenie i wiedza techniczna. Kapitał jest określany jako pochodny czynnik produkcji i powstaje w wyniku połączenia czynników elementarnych. Są one ograniczone i nie mogą być wytwarzane w dowolnej ilości i jakości.
Połączenie i przekształcenie czynników produkcji podlega procesowi strategicznemu. Jest on wspierany przez kluczowe wskaźniki, które z kolei umożliwiają opracowanie i wybór konkretnych strategii. Jako strategię rozumie się tutaj zestaw wielu indywidualnych decyzji. Przedsiębiorca reaguje na zmiany środowiskowe odpowiednio szybko i pod kątem celów długoterminowych. W rolnictwie jest to często kwestia miejsc po przecinku. Aby porównać ze sobą alternatywne warianty działania i wesprzeć podejmowanie decyzji, bardzo często wykorzystuje się marżę pokrycia. Aby uwadze przedsiębiorcy nie umknęło wiele zmiennych i danych, istnieją odpowiednie rozwiązania w zakresie oprogramowania. Niektórzy dostawcy oferują nie tylko samo obliczanie kluczowych wskaźników, ale także narzędzia do symulacji i przewidywania sukcesu przedsiębiorstwa.
Zaawansowanym narzędziem planowania jest na przykład Profit Manager od 365FarmNet, który rejestruje wszystkie istotne dane ekonomiczne. Program automatycznie wylicza z nich łączną marżę pokrycia wszystkich działów gospodarstwa. W tym celu między innymi udostępniane są ceny produktów rolnych na rynku kasowym UE oraz wyświetlane są zasoby magazynowe. Analizy wielowariantowe symulują różne strategie wprowadzania na rynek, które mogą być wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji biznesowych. Na początek wystarczy bezpłatny pakiet podstawowy 365FarmNet. Pozwala on między innymi na dokumentowanie produkcji roślinnej i obliczanie marż pokrycia w kartotece pól.
Wykorzystanie marż pokrycia w decyzjach strategicznych
Planowanie strategiczne służy do opisywania sytuacji, ale także do identyfikacji szans i zagrożeń oraz mocnych i słabych stron. Jedną ze sprawdzonych w praktyce metod jest analiza SWOT. Umożliwia ona identyfikację mocnych („Strengths“) i słabych stron („Weaknesses“) przedsiębiorstwa. Zewnętrzna analiza pozwala w ten sposób określić szanse („Opportunities“) i zagrożenia („Threats“) wynikające z sytuacji na rynku. Gospodarstwo rolne obserwuje potencjalne zmiany i odpowiednie reaguje na nie poprzez dostosowanie swojej strategii.
Podstawę stanowi tutaj zasada SMART: zgodnie z nią strategia musi być skonkretyzowana („Specific”), mierzalna („Measurable”), osiągalna („Achievable”), istotna („Relevant”) i określona w czasie („Time-bound”). Jednym z celów jest tutaj wykorzystanie szans, które wynikają z mocnych stron. Strategia musi przy tym zawsze uwzględniać kontekst konkurencji. W odniesieniu do rynku istnieją dwie główne formy pozycjonowania: przywództwo kosztowe i zróżnicowanie, gdzie marżę pokrycia można wykorzystać do uzyskania mierzalności. W zróżnicowanym gospodarstwie rolnym dla każdego działu gospodarstwa możliwe jest obliczenie oddzielnej marży pokrycia w celu porównania wyników. Także w obrębie jednego działu gospodarstwa w oparciu o marżę pokrycia porównywane są alternatywne warianty działania, co ma na celu znalezienie najbardziej efektywnego rozwiązania zapewniającego najlepsze możliwe wyniki. Takie podejście wspiera strategię przywództwa kosztowego. Alternatywne warianty działania polegają na przykład na wyborze materiału siewnego, intensywności produkcji, rasy zwierząt czy nawozów. Ważne jest tutaj również rozmieszczenie na polu. Różnice w obrębie niewielkich fragmentów pól tworzą potencjał dla efektywnego gospodarowania, który można wykorzystać z pomocą rozwiązań technicznych w obszarze rolnictwa precyzyjnego. Mapy potencjału pokazują przy tym wydajność plonowania na poszczególnych obszarach pola. Za pomocą map aplikacyjnych można zidentyfikować różnice w glebie, aby w ukierunkowany sposób dostosować wysiew i nawożenie. Ocena skutków zmiany w produkcji jest możliwa poprzez porównanie marż pokrycia. Aby porównać ze sobą kilka gospodarstw, należy najpierw zsumować marże pokrycia działów poszczególnych gospodarstw.

Podstawy obliczania marży pokrycia
Aby obliczyć marżę pokrycia w produkcji roślinnej, należy najpierw wziąć pod uwagę podstawowe aspekty. Przykładowo w odniesieniu do wytwarzanych produktów roślinnych istnieją różnice w ich wykorzystywaniu. Są one produkowane przede wszystkim na potrzeby handlu, jednak korzysta się z nich także do celów wewnętrznych gospodarstwa, na przykład w hodowli zwierząt. Wynikają z tego wyniki rynkowe i wyniki wewnętrzne, przy czym te ostatnie wymagają konkretnej oceny. Zasadniczo do celów obliczeń należy nadal ustalać, jak konkretnie zorganizowane są poszczególne działy gospodarstwa. Pojedyncze wyniki muszą zostać poddane ocenie, a koszty zmienne należy przyporządkować i zapisać. Marża pokrycia wynika wówczas z różnicy pomiędzy pojedynczymi wynikami a kosztami zmiennymi. Pojedyncze wyniki to wpływy ze sprzedaży, wyniki wewnętrzne gospodarstwa, płatności bezpośrednie i wycofane produkty wytworzone przez gospodarstwo. Koszty zmienne obejmują między innymi materiał siewny, nawozy, środki ochrony roślin, ubezpieczenia i maszyny.
Dla obliczenia marży pokrycia w hodowli zwierząt ważny jest rodzaj hodowanych zwierząt i pasza. Pasze objętościowe ze względu na niekorzystny stosunek zawartości składników odżywczych do objętości nie nadają się do transportu na duże odległości. Dlatego też często są one produkowane w obrębie gospodarstwa, na przykład u hodowców bydła. Powstały w ten sposób typ gospodarstwa nazywa się zależną od areału hodowlą zwierząt gospodarskich. Z kolei niezależni od areału hodowcy zwierząt gospodarskich, tacy jak hodowcy trzody chlewnej i drobiu, korzystają z pasz sprzedawanych na rynku. Do obliczenia kosztów paszy w odniesieniu do marży pokrycia uwzględnia się cenę rynkową paszy pochodzącej z zakupu. Nie ma przy tym znaczenia, czy gospodarstwo samo produkuje paszę, czy ją kupuje. Należy jednak zwrócić uwagę na to, czy kalkulacja oparta jest na cenie zakupu z bezpłatną dostawą do gospodarstwa czy na cenie sprzedaży z gospodarstwa. Pasze nienadające się do obrotu i produkowane we własnym zakresie przy obliczaniu marży pokrycia są zazwyczaj uwzględniane wraz ze związanymi z nimi kosztami krańcowymi produkcji. Od pojedynczych wyników odejmuje się również koszty zmienne. Zestawienie kosztów można sporządzić za pomocą oprogramowania do zarządzania stadem. Do kosztów zmiennych zaliczają się tutaj między innymi uzupełnienia stada, pasze, weterynarz, inseminacja, usługi pielęgnacyjne i maszyny. Ważne jest również to, czy gospodarstwo wykorzystuje do produkcji własny przychówek. Pozycję tę również należy ocenić przy obliczaniu marży pokrycia, aby móc porównać ze sobą działy lub gospodarstwa i opracować ukierunkowaną strategię przedsiębiorstwa.