Mar­ża pokry­cia jako cen­tral­ne narzę­dzie pla­no­wa­nia w rolnictwie

Głów­nym celem dzia­łal­no­ści gospo­dar­czej jest jak naj­lep­sze wyko­rzy­sta­nie posia­da­nych zaso­bów. Szcze­gól­nie w rol­nic­twie są one uży­wa­ne jako czyn­ni­ki pro­duk­cji na potrze­by pro­duk­cji żyw­no­ści. Ze wzglę­du na ogra­ni­czo­ną ilość zaso­bów potrzeb­ne są wydaj­ne pro­ce­sy. Pozwa­la­ją one chro­nić czyn­ni­ki pro­duk­cji i oszczę­dzać koszty.

Poprzez połą­cze­nie i prze­kształ­ce­nie czte­rech czyn­ni­ków pro­duk­cji: zie­mi, śro­do­wi­ska, pra­cy i kapi­ta­łu, wytwa­rza­ne są dobra. Pierw­sze trzy z nich moż­na zakla­sy­fi­ko­wać jako pier­wot­ne, a w ostat­nich latach dołą­czy­ły do nich wykształ­ce­nie i wie­dza tech­nicz­na. Kapi­tał jest okre­śla­ny jako pochod­ny czyn­nik pro­duk­cji i powsta­je w wyni­ku połą­cze­nia czyn­ni­ków ele­men­tar­nych. Są one ogra­ni­czo­ne i nie mogą być wytwa­rza­ne w dowol­nej ilo­ści i jakości.

Połą­cze­nie i prze­kształ­ce­nie czyn­ni­ków pro­duk­cji pod­le­ga pro­ce­so­wi stra­te­gicz­ne­mu. Jest on wspie­ra­ny przez klu­czo­we wskaź­ni­ki, któ­re z kolei umoż­li­wia­ją opra­co­wa­nie i wybór kon­kret­nych stra­te­gii. Jako stra­te­gię rozu­mie się tutaj zestaw wie­lu indy­wi­du­al­nych decy­zji. Przed­się­bior­ca reagu­je na zmia­ny śro­do­wi­sko­we odpo­wied­nio szyb­ko i pod kątem celów dłu­go­ter­mi­no­wych. W rol­nic­twie jest to czę­sto kwe­stia miejsc po prze­cin­ku. Aby porów­nać ze sobą alter­na­tyw­ne warian­ty dzia­ła­nia i wes­przeć podej­mo­wa­nie decy­zji, bar­dzo czę­sto wyko­rzy­stu­je się mar­żę pokry­cia. Aby uwa­dze przed­się­bior­cy nie umknę­ło wie­le zmien­nych i danych, ist­nie­ją odpo­wied­nie roz­wią­za­nia w zakre­sie opro­gra­mo­wa­nia. Nie­któ­rzy dostaw­cy ofe­ru­ją nie tyl­ko samo obli­cza­nie klu­czo­wych wskaź­ni­ków, ale tak­że narzę­dzia do symu­la­cji i prze­wi­dy­wa­nia suk­ce­su przedsiębiorstwa.

Zaawan­so­wa­nym narzę­dziem pla­no­wa­nia jest na przy­kład Pro­fit Mana­ger od 365FarmNet, któ­ry reje­stru­je wszyst­kie istot­ne dane eko­no­micz­ne. Pro­gram auto­ma­tycz­nie wyli­cza z nich łącz­ną mar­żę pokry­cia wszyst­kich dzia­łów gospo­dar­stwa. W tym celu mię­dzy inny­mi udo­stęp­nia­ne są ceny pro­duk­tów rol­nych na ryn­ku kaso­wym UE oraz wyświe­tla­ne są zaso­by maga­zy­no­we. Ana­li­zy wie­lo­wa­rian­to­we symu­lu­ją róż­ne stra­te­gie wpro­wa­dza­nia na rynek, któ­re mogą być wyko­rzy­sty­wa­ne przy podej­mo­wa­niu decy­zji biz­ne­so­wych. Na począ­tek wystar­czy bez­płat­ny pakiet pod­sta­wo­wy 365FarmNet. Pozwa­la on mię­dzy inny­mi na doku­men­to­wa­nie pro­duk­cji roślin­nej i obli­cza­nie marż pokry­cia w kar­to­te­ce pól.

Wyko­rzy­sta­nie marż pokry­cia w decy­zjach strategicznych

Pla­no­wa­nie stra­te­gicz­ne słu­ży do opi­sy­wa­nia sytu­acji, ale tak­że do iden­ty­fi­ka­cji szans i zagro­żeń oraz moc­nych i sła­bych stron. Jed­ną ze spraw­dzo­nych w prak­ty­ce metod jest ana­li­za SWOT. Umoż­li­wia ona iden­ty­fi­ka­cję moc­nych („Streng­ths“) i sła­bych stron („Weak­nes­ses“) przed­się­bior­stwa. Zewnętrz­na ana­li­za pozwa­la w ten spo­sób okre­ślić szan­se („Oppor­tu­ni­ties“) i zagro­że­nia („Thre­ats“) wyni­ka­ją­ce z sytu­acji na ryn­ku. Gospo­dar­stwo rol­ne obser­wu­je poten­cjal­ne zmia­ny i odpo­wied­nie reagu­je na nie poprzez dosto­so­wa­nie swo­jej strategii.

Pod­sta­wę sta­no­wi tutaj zasa­da SMART: zgod­nie z nią stra­te­gia musi być skon­kre­ty­zo­wa­na („Spe­ci­fic”), mie­rzal­na („Measu­ra­ble”), osią­gal­na („Achie­va­ble”), istot­na („Rele­vant”) i okre­ślo­na w cza­sie („Time-bound”). Jed­nym z celów jest tutaj wyko­rzy­sta­nie szans, któ­re wyni­ka­ją z moc­nych stron. Stra­te­gia musi przy tym zawsze uwzględ­niać kon­tekst kon­ku­ren­cji. W odnie­sie­niu do ryn­ku ist­nie­ją dwie głów­ne for­my pozy­cjo­no­wa­nia: przy­wódz­two kosz­to­we i zróż­ni­co­wa­nie, gdzie mar­żę pokry­cia moż­na wyko­rzy­stać do uzy­ska­nia mie­rzal­no­ści. W zróż­ni­co­wa­nym gospo­dar­stwie rol­nym dla każ­de­go dzia­łu gospo­dar­stwa moż­li­we jest obli­cze­nie oddziel­nej mar­ży pokry­cia w celu porów­na­nia wyni­ków. Tak­że w obrę­bie jed­ne­go dzia­łu gospo­dar­stwa w opar­ciu o mar­żę pokry­cia porów­ny­wa­ne są alter­na­tyw­ne warian­ty dzia­ła­nia, co ma na celu zna­le­zie­nie naj­bar­dziej efek­tyw­ne­go roz­wią­za­nia zapew­nia­ją­ce­go naj­lep­sze moż­li­we wyni­ki. Takie podej­ście wspie­ra stra­te­gię przy­wódz­twa kosz­to­we­go. Alter­na­tyw­ne warian­ty dzia­ła­nia pole­ga­ją na przy­kład na wybo­rze mate­ria­łu siew­ne­go, inten­syw­no­ści pro­duk­cji, rasy zwie­rząt czy nawo­zów. Waż­ne jest tutaj rów­nież roz­miesz­cze­nie na polu. Róż­ni­ce w obrę­bie nie­wiel­kich frag­men­tów pól two­rzą poten­cjał dla efek­tyw­ne­go gospo­da­ro­wa­nia, któ­ry moż­na wyko­rzy­stać z pomo­cą roz­wią­zań tech­nicz­nych w obsza­rze rol­nic­twa pre­cy­zyj­ne­go. Mapy poten­cja­łu poka­zu­ją przy tym wydaj­ność plo­no­wa­nia na poszcze­gól­nych obsza­rach pola. Za pomo­cą map apli­ka­cyj­nych moż­na ziden­ty­fi­ko­wać róż­ni­ce w gle­bie, aby w ukie­run­ko­wa­ny spo­sób dosto­so­wać wysiew i nawo­że­nie. Oce­na skut­ków zmia­ny w pro­duk­cji jest moż­li­wa poprzez porów­na­nie marż pokry­cia. Aby porów­nać ze sobą kil­ka gospo­darstw, nale­ży naj­pierw zsu­mo­wać mar­że pokry­cia dzia­łów poszcze­gól­nych gospodarstw.

Pod­sta­wy obli­cza­nia mar­ży pokrycia

Aby obli­czyć mar­żę pokry­cia w pro­duk­cji roślin­nej, nale­ży naj­pierw wziąć pod uwa­gę pod­sta­wo­we aspek­ty. Przy­kła­do­wo w odnie­sie­niu do wytwa­rza­nych pro­duk­tów roślin­nych ist­nie­ją róż­ni­ce w ich wyko­rzy­sty­wa­niu. Są one pro­du­ko­wa­ne przede wszyst­kim na potrze­by han­dlu, jed­nak korzy­sta się z nich tak­że do celów wewnętrz­nych gospo­dar­stwa, na przy­kład w hodow­li zwie­rząt. Wyni­ka­ją z tego wyni­ki ryn­ko­we i wyni­ki wewnętrz­ne, przy czym te ostat­nie wyma­ga­ją kon­kret­nej oce­ny. Zasad­ni­czo do celów obli­czeń nale­ży nadal usta­lać, jak kon­kret­nie zor­ga­ni­zo­wa­ne są poszcze­gól­ne dzia­ły gospo­dar­stwa. Poje­dyn­cze wyni­ki muszą zostać pod­da­ne oce­nie, a kosz­ty zmien­ne nale­ży przy­po­rząd­ko­wać i zapi­sać. Mar­ża pokry­cia wyni­ka wów­czas z róż­ni­cy pomię­dzy poje­dyn­czy­mi wyni­ka­mi a kosz­ta­mi zmien­ny­mi. Poje­dyn­cze wyni­ki to wpły­wy ze sprze­da­ży, wyni­ki wewnętrz­ne gospo­dar­stwa, płat­no­ści bez­po­śred­nie i wyco­fa­ne pro­duk­ty wytwo­rzo­ne przez gospo­dar­stwo. Kosz­ty zmien­ne obej­mu­ją mię­dzy inny­mi mate­riał siew­ny, nawo­zy, środ­ki ochro­ny roślin, ubez­pie­cze­nia i maszyny.

Dla obli­cze­nia mar­ży pokry­cia w hodow­li zwie­rząt waż­ny jest rodzaj hodo­wa­nych zwie­rząt i pasza. Pasze obję­to­ścio­we ze wzglę­du na nie­ko­rzyst­ny sto­su­nek zawar­to­ści skład­ni­ków odżyw­czych do obję­to­ści nie nada­ją się do trans­por­tu na duże odle­gło­ści. Dla­te­go też czę­sto są one pro­du­ko­wa­ne w obrę­bie gospo­dar­stwa, na przy­kład u hodow­ców bydła. Powsta­ły w ten spo­sób typ gospo­dar­stwa nazy­wa się zależ­ną od are­ału hodow­lą zwie­rząt gospo­dar­skich. Z kolei nie­za­leż­ni od are­ału hodow­cy zwie­rząt gospo­dar­skich, tacy jak hodow­cy trzo­dy chlew­nej i dro­biu, korzy­sta­ją z pasz sprze­da­wa­nych na ryn­ku. Do obli­cze­nia kosz­tów paszy w odnie­sie­niu do mar­ży pokry­cia uwzględ­nia się cenę ryn­ko­wą paszy pocho­dzą­cej z zaku­pu. Nie ma przy tym zna­cze­nia, czy gospo­dar­stwo samo pro­du­ku­je paszę, czy ją kupu­je. Nale­ży jed­nak zwró­cić uwa­gę na to, czy kal­ku­la­cja opar­ta jest na cenie zaku­pu z bez­płat­ną dosta­wą do gospo­dar­stwa czy na cenie sprze­da­ży z gospo­dar­stwa. Pasze nie­na­da­ją­ce się do obro­tu i pro­du­ko­wa­ne we wła­snym zakre­sie przy obli­cza­niu mar­ży pokry­cia są zazwy­czaj uwzględ­nia­ne wraz ze zwią­za­ny­mi z nimi kosz­ta­mi krań­co­wy­mi pro­duk­cji. Od poje­dyn­czych wyni­ków odej­mu­je się rów­nież kosz­ty zmien­ne. Zesta­wie­nie kosz­tów moż­na spo­rzą­dzić za pomo­cą opro­gra­mo­wa­nia do zarzą­dza­nia sta­dem. Do kosz­tów zmien­nych zali­cza­ją się tutaj mię­dzy inny­mi uzu­peł­nie­nia sta­da, pasze, wete­ry­narz, inse­mi­na­cja, usłu­gi pie­lę­gna­cyj­ne i maszy­ny. Waż­ne jest rów­nież to, czy gospo­dar­stwo wyko­rzy­stu­je do pro­duk­cji wła­sny przy­chó­wek. Pozy­cję tę rów­nież nale­ży oce­nić przy obli­cza­niu mar­ży pokry­cia, aby móc porów­nać ze sobą dzia­ły lub gospo­dar­stwa i opra­co­wać ukie­run­ko­wa­ną stra­te­gię przedsiębiorstwa.