Jęcz­mień jako rośli­na uprawna 

Jęcz­mień ucho­dzi za zbo­że, któ­re praw­do­po­dob­nie upra­wia­no jako pierw­sze, co czy­ni go jed­ną z naj­star­szych roślin upraw­nych. Jęcz­mień upra­wia­no już oko­ło 8000 do 10 000 lat temu. Jego począt­ki się­ga­ją Bli­skie­go Wscho­du i regio­nu śród­ziem­no­mor­skie­go. Jęcz­mień znaj­du­je się rów­nież na począt­ku kolej­no­ści zbio­rów. W zależ­no­ści od warun­ków pogo­do­wych w Euro­pie zbie­ra się go w poło­wie lub pod koniec czerw­ca. Gdy wil­got­ność spad­nie poni­żej 14%, jęcz­mień moż­na zebrać z pola. Ze wzglę­du na wcze­sne żni­wa i siew jęcz­mień może być wyko­rzy­sty­wa­ny do łago­dze­nia szczy­to­wych obcią­żeń w upra­wie roślin. Wcze­sny ter­min daje rów­nież wystar­cza­ją­co dużo cza­su na póź­niej­szą upra­wę gle­by i wysiew następ­nej kul­tu­ry. Ze wzglę­du na wła­ści­wo­ści fito­me­dycz­ne i nie­wiel­kie wyma­ga­nia odno­śnie loka­li­za­cji jęcz­mień jest czę­sto ostat­nią rośli­ną zbo­żo­wą w pło­do­zmia­nie na dobrych gle­bach. Aby dobrze zarzą­dzać upra­wa­mi, war­to sko­rzy­stać z opro­gra­mo­wa­nia do pla­no­wa­nia pło­do­zmia­nu i odmian.

Jęcz­mień jary i ozi­my mają róż­ne wyma­ga­nia odno­śnie loka­li­za­cji. Jęcz­mień jary potrze­bu­je oko­ło 95 dni, aby doj­rzeć i rośnie rów­nież w chłod­niej­szych regio­nach. Z kolei jęcz­mień ozi­my wyma­ga wyż­szych tem­pe­ra­tur, a jego okres wege­ta­cji wyno­si oko­ło 270 dni. Obie odmia­ny moż­na odróż­nić po kło­sach. Ziar­na są tu uło­żo­ne w dwóch, czte­rech lub sze­ściu rzę­dach. Jęcz­mień jary jest prze­waż­nie dwu­rzę­do­wy, a jęcz­mień ozi­my prze­waż­nie czte­ro­rzę­do­wy. Jest rów­nież naj­bar­dziej roz­po­wszech­nio­ny, ponie­waż ze wzglę­du na wyso­ką zawar­tość biał­ka bar­dzo dobrze nada­je się do pro­duk­cji paszy. Jęcz­mień jary zawie­ra wię­cej węglo­wo­da­nów i dla­te­go jest inte­re­su­ją­cy dla bro­wa­rów i gorzel­ni. Ponie­waż ziar­na są zro­śnię­te z ple­wa­mi, jęcz­mień ma wyso­ką zawar­tość celu­lo­zy. Jed­nak jako zbo­że spo­żyw­cze jęcz­mień jest w Euro­pie w dużej mie­rze zapo­mnia­ny. Naj­waż­niej­sze regio­ny upraw to Fran­cja, Niem­cy, Hisz­pa­nia, Dania i Pol­ska. W ostat­nich latach nastą­pił ogól­ny spa­dek upra­wy jęcz­mie­nia europejskiego.

Warun­ki upra­wy i odmiany 

Jęcz­mień ma nie­wiel­kie wyma­ga­nia co do warun­ków gle­bo­wych, dla­te­go jest dobrym wybo­rem nawet w nie­ko­rzyst­nych loka­li­za­cjach. Rośnie nawet w miej­scach, któ­re zupeł­nie nie nada­ją się do upra­wy innych zbóż. Na przy­kład jęcz­mień może być upra­wia­ny na sło­nych gle­bach na gorą­cych, suchych ste­pach, na pła­sko­wy­żach Tybe­tu lub na pół­noc od koła podbiegunowego.

Dobre warun­ki są zapew­nio­ne w Euro­pie już przy war­to­ści gle­by wyno­szą­cej 30. Plo­ny są tu wyż­sze niż w przy­pad­ku psze­ni­cy i żyta. Nato­miast w dobrych loka­li­za­cjach jęcz­mień czę­sto wypa­da sto­sun­ko­wo gorzej. Ze wzglę­du na nie­wiel­kie wyma­ga­nia jęcz­mień jest naj­bar­dziej roz­po­wszech­nio­ną rośli­ną upraw­ną na świe­cie, wystę­pu­ją­cą na wszyst­kich kon­ty­nen­tach. Zimo­tr­wa­łość jęcz­mie­nia jest nie­co niż­sza niż innych zbóż. Loka­li­za­cje nara­żo­ne na prze­ma­rza­nie nie są zatem odpo­wied­nie dla jęcz­mie­nia ozi­me­go ze wzglę­du na wyso­kie ryzy­ko szkód spo­wo­do­wa­nych złym prze­zi­mo­wa­niem. Sil­ny roz­wój jesie­nią i wcze­sne doj­rze­wa­nie bar­dzo dobrze chro­nią jęcz­mień ozi­my przed suszą wio­sną i latem, co zapew­nia bez­piecz­ne plo­ny w latach suchych.

W przy­pad­ku jęcz­mie­nia ozi­me­go dostęp­ne są odmia­ny dwu­rzę­do­we i wie­lo­rzę­do­we, a tak­że jęcz­mień hybry­do­wy. Odmia­ny wie­lo­rzę­do­we są śred­nio bar­dziej sta­bil­ne pod wzglę­dem plo­nów, a zatem mają więk­szy poten­cjał plo­nów. Plon odmian dwu­rzę­do­wych jest zazwy­czaj mniej­szy. Lukę tę w coraz więk­szym stop­niu wypeł­nia­ją jed­nak suk­ce­sy hodow­la­ne. W nie­sprzy­ja­ją­cych warun­kach śro­do­wi­sko­wych jęcz­mień dwu­rzę­do­wy wyprze­dza odmia­ny wie­lo­rzę­do­we pod wzglę­dem masy hek­to­li­tro­wej, wiel­ko­ści ziar­na i masy tysią­ca sztuk. Dla­te­go też jęcz­mień dwu­rzę­do­wy jest bar­dziej odpo­wied­ni dla loka­li­za­cji o słab­szych para­me­trach. Jęcz­mień hybry­do­wy jest obec­nie dostęp­ny wyłącz­nie w posta­ci odmian wie­lo­rzę­do­wych, któ­re cha­rak­te­ry­zu­ją się wyż­szy­mi plo­na­mi niż odmia­ny linio­we. Są one rów­nież znacz­nie bar­dziej sta­bil­ne pod wzglę­dem plo­nów i, przy dobrym zarzą­dza­niu upra­wą, wyma­ga­ją mniej­szej ilo­ści środ­ków ochro­ny roślin. Z dru­giej stro­ny, cena mate­ria­łu siew­ne­go jest znacz­nie wyż­sza. Dla­te­go przy wybo­rze odmia­ny nale­ży wziąć pod uwa­gę cel uprawy.

Głów­ną cechą jako­ścio­wą jęcz­mie­nia jest masa hek­to­li­tro­wa. Przy usta­la­niu ceny nie uwzględ­nia się pro­cen­to­wej zawar­to­ści biał­ka suro­we­go. Dla­te­go war­to­ści te są opła­cal­ne tyl­ko w przy­pad­ku wła­sne­go wyko­rzy­sta­nia w zakła­dach prze­twór­czych. Nawo­że­nie zale­ży od celu pro­duk­cji i zwią­za­ne­go z tym usu­wa­nia skład­ni­ków odżyw­czych. Jęcz­mień ozi­my paszo­wy ma wyż­szy udział biał­ka suro­we­go w ziar­nie i wyma­ga wię­cej azo­tu niż jęcz­mień ozi­my bro­war­ny. W celu okre­śle­nia zawar­to­ści azo­tu przy­dat­ne są pró­by gle­bo­we. Gle­by lek­kie i piasz­czy­ste powin­ny być dodat­ko­wo zaopa­trzo­ne w odpo­wied­nią ilość siarki.

Zasto­so­wa­nie jęczmienia 

W Euro­pie jęcz­mień jest wyko­rzy­sty­wa­ny głów­nie jako zbo­że paszo­we. Jęcz­mień ozi­my zawie­ra np. szcze­gól­nie dużo biał­ka (od 12 do 15 pro­cent). Jęcz­mień jary jest nato­miast boga­ty w węglo­wo­da­ny (60–65%) i dla­te­go znaj­du­je zasto­so­wa­nie głów­nie do pro­duk­cji piwa. Ponad­to jęcz­mień może być prze­twa­rza­ny w gorzel­niach na whi­sky i wód­kę zbo­żo­wą. Ponie­waż jęcz­mień nie zawie­ra glu­te­nu, w kra­jach o dobrych warun­kach upra­wy jest sto­so­wa­ny co naj­wy­żej jako domiesz­ka do pro­duk­cji chle­ba. W czę­ściach świa­ta o trud­nych warun­kach kli­ma­tycz­nych jęcz­mień ma duże zna­cze­nie żywie­nio­we, ponie­waż może być wyko­rzy­sty­wa­ny do pro­duk­cji jęcz­mie­nia per­ło­we­go, kasz i zup. Jęcz­mień znaj­du­je rów­nież zasto­so­wa­nie przy pro­duk­cji zamien­ni­ków kawy. W tym celu sło­do­wa­ne zbo­że jest pra­żo­ne i mielone.
Ze wzglę­du na niskie wyma­ga­nia i wszech­stron­ne zasto­so­wa­nie jęcz­mień sta­no­wi inte­gral­ną część pło­do­zmia­nu w upra­wie roślinnej.

Yasmin Moeh­ring

Tel. +49 30 25 93 29–901
Mobil +49 151 17 28 18 69
moehring@365farmnet.com