Pro­gno­za pogo­dy i jej zna­cze­nie dla rolnictwa

Sukces pra­cy w rol­nic­twie zale­ży od panu­ją­cych warun­ków atmos­fe­rycz­nych. Pró­by opra­co­wa­nia pew­nych metod pla­no­wa­nia i bez­piecz­ne­go podej­mo­wa­nia decy­zji na pod­sta­wie powta­rza­ją­cych się warun­ków pogo­do­wych zapo­cząt­ko­wa­ły powsta­wa­nie przy­słów ludo­wych. Sta­no­wi­ły one kwin­te­sen­cję doświad­czeń opie­ra­ją­cych się na obser­wa­cji zja­wisk pogo­do­wych przez cały rok i prze­ka­zy­wa­niu wie­dzy o regu­lar­nie wystę­pu­ją­cych zjawiskach.

Dzia­ła­nia w rol­nic­twie moż­na lepiej pla­no­wać na pod­sta­wie kon­kret­nych czyn­ni­ków. Jed­nym z nich jest wła­śnie pogo­da. Opi­su­je ona aktu­al­ny stan atmos­fe­ry w danym miej­scu i ma bez­po­śred­ni wpływ na roz­wój roślin. Z dru­giej stro­ny kli­mat dane­go miej­sca sta­no­wi całość wszyst­kich warun­ków pogo­do­wych w dłuż­szym okre­sie (co naj­mniej 30 lat). Decy­du­je on o uro­dzaj­no­ści dane­go miej­sca. Pogo­da z kolei opi­su­je domi­nu­ją­cy cha­rak­ter prze­bie­gu zja­wisk atmos­fe­rycz­nych w cią­gu kil­ku dni. Ma ona ogrom­ne zna­cze­nie dla pla­no­wa­nia średnioterminowego.

Obec­nie coraz wyraź­niej poja­wia­ją się tren­dy, któ­re spra­wia­ją, że pra­ca w rol­nic­twie sta­je się bar­dziej nie­prze­wi­dy­wal­na. Eks­tre­mal­ne sta­ny pogo­do­we, takie jak susza, grad, wichu­ry, mróz lub dłu­go­trwa­ły deszcz, nasi­li­ły się w cią­gu ostat­nich 20 lat i dopro­wa­dzi­ły do ​​sil­nych wahań wiel­ko­ści zbiorów.

Od 1961 r. moż­na zaob­ser­wo­wać coraz wcze­śniej­szy począ­tek okre­su wege­ta­cji, co zwią­za­ne jest ze wzro­stem śred­niej tem­pe­ra­tu­ry. Wzrost rośli­ny roz­po­czy­na się wcze­śniej niż w poprzed­nich cyklach obser­wa­cji. Widocz­ne jest to na przy­kła­dzie psze­ni­cy ozi­mej (nie­za­leż­nie od odmia­ny), któ­ra strze­la w źdźbło o 14 dni wcze­śniej, a jabło­nie i rze­pak roz­kwi­ta­ją o oko­ło 20 dni wcze­śniej niż 50 lat temu. Od 1970 r. upra­wa kuku­ry­dzy roz­po­czy­na się o tydzień wcze­śniej, a ona sama doj­rze­wa znacz­nie szybciej.

Od 1961 r. uby­wa stop­nio­wo dni z przy­mroz­ka­mi (tem­pe­ra­tu­ra mini­mal­na w cią­gu dnia: <0°C). W przy­szło­ści tak­że przy­mroz­ki wio­sen­ne będą wystę­po­wać coraz rza­dziej. Wraż­li­we eta­py wzro­stu spo­wo­do­wa­ne wcze­śniej­szym począt­kiem wege­ta­cji mogą czę­ściej pokry­wać się z okre­sa­mi wystę­po­wa­nia spóź­nio­nych przy­mroz­ków. Łagod­niej­sze zimy powo­du­ją roz­wój grzy­bów, wiru­sów i szko­dli­wych owa­dów a tym samym pro­wa­dzą do sto­so­wa­nia więk­szych dawek środ­ków ochro­ny roślin. Z dru­giej zaś stro­ny licz­ba gorą­cych dni (tem­pe­ra­tu­ra mak­sy­mal­na w cią­gu dnia: >30°C) wzro­sła w cią­gu ostat­nich 60 lat. Według obli­czeń licz­ba gorą­cych dni w lecie zwięk­szy się do koń­ca tego wie­ku trzy- lub czte­ro­krot­nie w porów­na­niu z okre­sem 1961–1990.

Pogo­da rol­ni­cza od wysie­wu do zbioru

Wzrost roślin i zbio­ry zale­żą bez­po­śred­nio od pogo­dy i zja­wisk kli­ma­tycz­nych decy­du­ją­cych o tym, któ­re pra­ce polo­we moż­na prze­pro­wa­dzić. Pogo­da w danym miej­scu wpły­wa na czas sie­wu i zbio­rów. Pro­duk­cję roślin­ną z zasto­so­wa­niem środ­ków tech­nicz­nych jak nawad­nia­nie, środ­ki ochro­ny roślin, nawo­że­nie orga­nicz­ne i mine­ral­ne, upra­wa gle­by itp. moż­na zop­ty­ma­li­zo­wać tyl­ko w pew­nym stopniu.

W przy­pad­ku upra­wy roślin już przed sie­wem wyma­ga­ne są infor­ma­cje doty­czą­ce sta­nu gle­by. Pozwo­li to m.in. unik­nąć zbęd­ne­go zagęsz­cze­nia gle­by. Oprócz obcho­du i moni­to­ro­wa­nia pola, do upra­wy zgod­nej z dobrą prak­ty­ką zawo­do­wą nie­zbęd­ne są aktu­al­ne infor­ma­cje doty­czą­ce prze­bie­gu zmian wil­got­no­ści gle­by i roz­wo­ju pogo­dy — w szcze­gól­no­ści opa­dów i paro­wa­nia. Doty­czy to wszyst­kich zabie­gów na grun­tach ornych i użyt­kach zielonych.

Pogo­da i warun­ki atmos­fe­rycz­ne odgry­wa­ją waż­ną rolę tak­że pod­czas żniw. W tym przy­pad­ku pra­cę rol­ni­ków deter­mi­nu­ją lokal­ne warun­ki atmos­fe­rycz­ne lub kil­ku­dnio­we pro­gno­zy. Doty­czy to w szcze­gól­no­ści zbóż i roślin oko­po­wych, zbio­ru sia­na i przy­go­to­wy­wa­nia kiszon­ki, a tak­że sto­so­wa­nia pesty­cy­dów. Im póź­niej prze­pro­wa­dza się zbio­ry poszcze­gól­nych upraw — jesie­nią na przy­kład ziem­nia­ków, bura­ków cukro­wych, kuku­ry­dzy i warzyw grun­to­wych — tym waż­niej­sze są dłu­go­ter­mi­no­we pro­gno­zy oraz wil­got­ność gle­by. Zna­jo­mość prze­bie­gu zmian wil­got­no­ści gle­by poma­ga rów­nież prze­strze­gać prze­pi­sów praw­nych doty­czą­cych nawo­że­nia i upra­wy gle­by. Zgod­nie z regu­la­cja­mi praw­ny­mi doty­czą­cy­mi nawo­że­nia nie wol­no prze­pro­wa­dzać tej czyn­no­ści na gle­bach zala­nych i nasy­co­nych wodą, pokry­tych śnie­giem i zamarzniętych.

Czyn­ni­ki mete­oro­lo­gicz­ne mają zna­cze­nie tak­że pod­czas sto­so­wa­nia środ­ków ochro­ny roślin. W tym przy­pad­ku zna­jo­mość pogo­dy koniecz­na jest do oce­ny, czy sil­ne wia­try w połą­cze­niu z wil­got­no­ścią liści i wil­got­no­ścią powie­trza mogą pro­wa­dzić do zanie­czysz­cze­nia sąsied­nich obsza­rów, bio­to­pów lub zamiesz­ki­wa­nych terenów.

Rol­ni­cza pro­gno­za pogody

Nie ma zatem żad­nych wąt­pli­wo­ści co do tego, że wia­ry­god­ne pro­gno­zy pogo­dy są dla rol­ni­ków bar­dzo waż­ne. Mete­oro­lo­gia rol­ni­cza wno­si tutaj swój istot­ny wkład poprzez wspie­ra­nie pro­ce­sów decy­zyj­nych o istot­nym zna­cze­niu w wymia­rze eko­no­micz­nym i ekologicznym.

Rol­ni­cza pro­gno­za pogo­dy ma przy tym „dostar­czać nie­zbęd­ne w gospo­dar­stwie dane pogo­do­we”. Za tym kry­je się potrze­ba bez­piecz­ne­go pla­no­wa­nia. Pla­no­wa­nie może np. obej­mo­wać kil­ka naj­bliż­szych godzin, co jest waż­ne przy zbio­rze sia­na i zbo­ża. W takim przy­pad­ku waż­na jest infor­ma­cja, kie­dy będzie padać lub kie­dy nad­cią­gnie front burzo­wy. Do pla­no­wa­nia prac w gospo­dar­stwie potrzeb­ne są pro­gno­zy obej­mu­ją­ce okres do jed­ne­go tygo­dnia. Od nich zale­żą bowiem decy­zje zwią­za­ne z dobo­rem wła­ści­we­go cza­su na siew, prze­pro­wa­dze­nie prac pie­lę­gna­cyj­nych lub zbio­rów. Opty­mal­na pro­gno­za pozwa­la zaosz­czę­dzić pie­nią­dze, a nawet ura­to­wać zbio­ry. W przy­pad­ku pro­gnoz na kil­ka tygo­dni moż­na sto­so­wać nawo­zy i środ­ki ochro­ny roślin bar­dziej sku­tecz­nie pod wzglę­dem ilo­ści i momen­tu zasto­so­wa­nia, ponie­waż prze­bieg tem­pe­ra­tur w połą­cze­niu z ilo­ścią opa­dów deter­mi­nu­je uwal­nia­nie ilo­ści azo­tu znaj­du­ją­ce­go się w gle­bie. W pla­no­wa­niu upraw pomoc­ne są tak­że pro­gno­zy wykra­cza­ją­ce poza jeden sezon wege­ta­cyj­ny. Uła­twia­ją one wybór rodza­ju rośli­ny lub odmia­ny i mini­ma­li­zu­ją ryzy­ko bra­ku plo­nów. Mówiąc krót­ko: Wyma­ga­nia doty­czą­ce rol­ni­czej pro­gno­zy pogo­dy obej­mu­ją cały rok.